محمد صالح برغانی قزوینی

(وف 1283 -1270 ق)، فقیه اصولى و مفسر. وى برادر شهید ثالث بود. در برغان كرج به دنیا آمد. مقدمات علم و ادب را نزد پدرش در برغان خواند و «قرآن» و «نهج‏البلاغه» را از حفظ كرد و سپس به قزوین رفت. فقه و اصول را نزد علماى قزوین و علوم عقلى را نزد آخوند ملا آقا محمد بیدآبادى فراگرفت. آنگاه به عتبات عراق رفت و در كربلا به حوزه‏ى درس علامه وحید بهبهانى پیوست. بعد از مدتى به زادگاهش بازگشت و از محضر پدر استفاده بیشتر برد. سپس به قم رفت و از حوزه‏ى درس میرزاى قمى بهره‏مند شد و پس از آن به اصفهان سفر كرد و در محضر ملاعلى نورى علوم عقلى را تكمیل كرد و بعد در مشهد از حوزه‏ى درس شهید میرزا مهدى خراسانى استفاده برد. وى مجددا به سوى عراق رهسپار شد و در نجف از شیخ جعفر كاشف الغطاء و در كربلا از سید على طباطبایى، صاحب «ریاض»، بهره‏ها گرفت و به درجه اجتهاد رسید. در حدود سال 1220 ق به ایران بازگشت و در تهران سكنى گزید و عهده‏دار كرسى تدریس و فتوا شد و طلاب علوم دینى گرد او جمع شدند. خاندان برغانى با جریان شیخیه و بابیه برخوردى جدى داشتند. وى در كربلا در حال دعا در بالاى سر مبارك حضرت سیدالشهدا (ع) از دنیا رفت. از برغانى حدود سیصد كتاب و رساله و حاشیه باقى مانده است كه از آن جمله: تفسیر «معدن الانوار و مشكاة الاسرار»، در یك مجلد؛ تفسیر «مفتاح الجنان»، در هشت مجلد؛ تفسیر «بحر العرفان و معدن الایمان»، در هفده مجلد؛ تفسیر «كنز العرفان»؛ «غنیمة المعاد فى شرح الارشاد»، در چهارده مجلد، در فقه؛ «مسالك»؛ «اعمال السنة»، به فارسى؛ «الدرة الثمینة»، در مواعظ؛ «منبع البكاء»، به عربى، مقتل؛ «معدن البكاء»، به فارسى، مقتل.